ศิลปะประดับความตาย 3 - รูปปั้น

การทำรูปปั้นเต็มตัวสามมิติ มีมานานแล้ว ดังตัวอย่างที่เห็นในอีจิปต์   ประติมากรรมเจริญขึ้นสูงสุดแล้วในอารยธรรมกรีกโบราณ(c.2500-600 BC.)  ดังตัวอย่าง มหาวิหารพาร์เธอน็อน- Parthenon ที่กรุงอาเธนส์ที่สร้างแล้วเสร็จในปี 479 BC. เป็นที่รวมประติมากรรมอันงดงามที่ยังคงความงามสมบูรณ์แบบไม่เสื่อมคลายมาจนทุกวันนี้  เรียกศิลปะกรีกยุคนั้นว่าเป็นศิลปะกรีกคลาซสิก   คำนี้มิใช่หมายถึงประติมากรรมเท่านั้นแต่รวมไปถึงทุกแขนงของศาสตร์วิชาของกรีซโบราณ  เป็นแบบฉบับที่ศิลปินยุโรปตั้งแต่ชาวโรมันเป็นต้นมา ศึกษาลอกเลียนอย่างไม่ลดละตลอดสองพันปีที่ผ่านมา)  แต่การทำรูปปั้นเพื่อประดับเหนือหลุมศพหรือเหนือโลงศพนั้น เหลือมาให้เห็นน้อยมาก  สิ่งที่ตกทอดมาจากต้นคริสตกาลจนถึงปัจจุบัน เป็นโลงศพหิน(sarcophagus, mausoleum)ขนาดใหญ่มากกว่าสิ่งอื่นใด  โลงหินแบบนี้มีประติมากรรมจำหลักนูนประดับด้านหน้า สามด้าน หรือทุกด้านแล้วแต่ว่าโลงหินนั้นถูกนำไปตั้งที่ใด[1]  

               ตั้งแต่ศตวรรษที่11 หุ่นจำลองหรือรูปปั้นเหมือนของผู้ตายขนาดเท่ารูปร่างจริง(ที่เรียกในภาษาฝรั่งเศสว่า gisant [จีซ็อง] ที่แปลว่า “นอนราบ”  ความหมายจึงตรงกับลักษณะของรูปปั้นที่วางนอนลง   ส่วนคำ effigy [เอ๊ฟฟิจี] ในภาษาอังกฤษให้ความหมายกว้างๆของรูปปั้นหรือหุ่นจำลอง มิได้เจาะจงลักษณะ)  เป็นสิ่งประดับที่นิยมกันมากขึ้นๆสำหรับโลงศพหินของกษัตริย์และเชื้อพระวงศ์ชั้นสูง อันเป็นกลุ่มอภิสิทธิ์ชน ชนชั้นสูงนี้สามารถนำโลงศพเข้าไปตั้งอย่างโดดเด่นในวัด และไม่ต้องฝังลงใต้พื้นวัด   เช่นนี้จึงเป็นโอกาสให้เนรมิตรูปปั้นเหมือนประดับเหนือโลงศพขนาดยาวและกว้างพอเหมาะกับโลง ส่วนรอบข้างของโลง อาจมีประติมากรรมจำหลักนูนประดับ แบบเรียบบ้างแบบหรูหราบ้างแล้วแต่ว่าจะนำไปตั้งที่ใดอย่างใด ทั้งหมดขึ้นอยู่กับยศถาบรรดาศักดิ์ของผู้ตาย

รูปปั้นประดับโลงศพหินที่เห็นนี้ เป็นตัวอย่างที่งามสุดยอด  เป็นโบราณวัตถุที่มีค่ายิ่งจากอารยธรรมเอตรูเรีย (Etruria[เอ๊-ตรูเรีย]) ที่สถาปนาขึ้นในภาคตะวันตกตอนกลางของคาบสมุทรอิตาลี ในระหว่างศตวรรษที่ 9 ถึงในราวศตวรรษที่ 1 ก่อนคริสตกาล  ในยุคก่อนที่ชาวโรมันสร้างกรุงโรมเป็นศูนย์กลางของจักรวรรดิ   ตัวอย่างรูปปั้นในภาพนี้ขุดพบได้จากเมืองสุสานขนาดใหญ่ที่บันดิตักเชีย (เรียกว่า Necropoli della Banditaccia) เมืองเชร์เวเตรี (Cerveteri) ในมณฑลลาสิโอ (Lazio) ประเทศอิตาลี   การเนรมิตคนคู่หนึ่งประดับโลงศพหินในท่าครึ่งนั่งครึ่งนอนนั้น  มิได้หมายความว่า โลงศพนั้นมีร่างคนคู่หนึ่ง  แต่เป็นวิธีการแสดงความผูกพันของผู้ตายต่อคู่ชีวิต ที่เขาหวังจะได้พบกันในชาติหน้า  (ภาพนี้จากพิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี) 

              ในคริสต์ศิลป์ยุคแรกนั้น รูปปั้นสร้างให้ตั้งยืนข้างโลงศพ  เห็นได้จากการจำหลักเสื้อผ้า ที่มีรอยจีบของเสื้อผ้าห้อยย้อยลงคลุมเท้า  ในยุคหลังต่อมา อาจเพื่อประหยัดพื้นที่ภายในวัด มีการนำรูปปั้นวางนอนลงบนโลงศพเลย   ปกติการทำรูปปั้นเหมือนสำหรับประดับหลุมศพ มักอยู่ในท่าเหมือนจริง เช่น ท่านอนพักบนเตียง คอยการฟื้นคืนชีวิต มือประสานกันบนหน้าอกในท่าสำรวม  หรือถือสิ่งประดับที่เจาะจงตำแหน่งหน้าที่ของผู้ตายในสังคม  หากเป็นกษัตริย์ก็มีมงกุฎบนศีรษะ  เสื้อผ้าที่จำหลักก็เป็นเครื่องแบบทางการที่เจาะจงฐานันดรศักดิ์ของผู้ตาย  มหาวิหารแซ็งเดอนีส์นอกเมืองปารีสเป็นที่รวมประติมากรรมรูปปั้นเหนือโลงศพที่สำคัญและสวยงามที่สุดในฝรั่งเศสและในยุโรป[2]

ภาพหีบศพของกษัตริย์และเชื่อพระวงศ์  อยู่ในปีกทิศใต้ของมหาวิหารแซ็งเดอนีส์  อำเภอแซ็งเดอนีส์ ชานเมืองทิศเหนือของกรุงปารีส (Basilique Saint-Denis) ที่เห็นในภาพนี้เป็นพระบรมโกศของกษัตริย์ พระราชินี เจ้าหญิงเป็นต้น  ทั้งหมดทำขึ้นในระหว่างศตวรรษที่ 7-13 งานสร้างสรรค์ในยุคกลางนั้นกษัตริย์พระราชินีจำหลักในเครื่องทรงเต็มยศพร้อมมงกุฎและคทา ปลายเท้ามีรูปปั้นสิงโตคู่หนึ่งเพื่อเน้นนัยของพลังอำนาจอันสอดคล้องกับสถานะของความเป็นกษัตริย์และพระราชินี  ส่วนปลายเท้าของเจ้าชายเจ้าหญิงหรือพระราชวงศ์ชั้นสูงอื่นๆมักเป็นรูปปั้นสุนัขคู่หนึ่ง (บางทีตัวเดียว) ที่เน้นความหมายของความซื่อสัตย์ตามธรรมชาติของสุนัข และที่อาจโยงไปถึงสุนัขตัวโปรดในชีวิตจริงก็ได้เช่นกัน   มหาวิหารแซ็งเดอนีส์ เป็นที่เก็บพระบรมศพและพระศพของกษัตริย์ พระราชินี (และเชื้อพระวงศ์)เกือบทุกพระองศ์ที่มีชีวิตอยู่ในระหว่างศตวรรษที่7 ถึง18 ของฝรั่งเศส

               ตามขนบนิยมในยุคกลาง มักเนรมิตรูปปั้นประดับหลุมศพขึ้นสามรูป เพื่อประดับหลุมศพที่ฝังอวัยวะของผู้ตายสามอย่างคือ ส่วนท้อง หัวใจและร่างกาย  หลุมศพทั้งสามแห่งมิได้รวมอยู่ในสถานที่เดียวกัน แต่อยู่ตามหัวเมืองหรือถิ่นใดถิ่นหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับผู้ตาย   การต้องเนรมิตรูปปั้นถึงสามรูปนั้น ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากวิธีการเก็บรักษาร่างผู้ตายให้อยู่ในสภาพดี (คือมิให้เน่าเปื่อยระหว่างการนำศพกลับมาตุภูมิ)  ดังนั้นทันทีที่เสียชีวิต จะมีการผ่าท้องของผู้ตายและดึงเอาอวัยวะภายในออกมาเช่นกระเพาะและลำไส้   หลังจากนั้นก็ดึงหัวใจออกมา  รูปปั้นประดับหลุมศพที่ฝังอวัยวะส่วนท้อง มีมือข้างหนึ่งถือถุงเล็กๆถุงหนึ่งเพื่อบอกว่าในโลงศพนั้นฝังอวัยวะส่วนท้องของผู้ตาย  ส่วนรูปปั้นประดับหลุมศพที่ฝังหัวใจไว้ภายใน มีรูปหัวใจเล็กๆจำหลักไว้ในมือซ้าย  ในยุคกลางนั้นหลุมศพที่ฝังร่างทั้งตัว ถือว่าเป็นหลุมศพชั้นสูงสุด(หรือโชคดีที่สุด)  ยุคนั้นเทคนิคการเก็บรักษาศพมิให้เน่าเปื่อยเร็วเกินไปโดยเฉพาะเมื่อต้องนำศพกลับไปสู่มาตุภูมินั้น เป็นภูมิปัญญาพื้นบ้าน นั่นคือใช้เกลือและพืชสมุนไพรต่างๆโรยศพทั้งตัวแล้วราดด้วยไวน์เพื่อฆ่าเชื้อโรค  ที่น่ารู้ยิ่งกว่านั้น(เช่นกรณีของพระเจ้าหลุยส์ที่เก้าหรือที่เรียกกันว่ากษัตริย์แซ็งหลุยส์, 1214-1270) คือการนำศพมาต้มจนเดือดเพื่อแยกเนื้อหนังออกจากกระดูก  เมื่อพระเจ้าแซ็งหลุยส์สิ้นพระชนม์ด้วยโรคระบาดที่เมืองคาร์เธจในทวีปแอฟริกานั้น(ปี 1270)  เนื้อหนังของพระองค์ถูกนำไปฝังที่โบสถ์ มนเรอัลเล (Monreale)  บนเกาะซิสิลี (หรือสิชีเลีย-Sicilia ในภาษาอิตาเลียน)ในประเทศอิตาลี   อัฐิและอังคารของพระองค์เท่านั้นที่ถูกอัญเชิญกลับมาที่มหาวิหารแซ็งเดอนีส์ชานเมืองปารีส 

               แทบเท้าของรูปปั้นสตรี อาจมีรูปปั้นจำลองของสุนัขที่อาจโยงถึงสัตว์เลี้ยงตัวโปรดในขณะเดียวกันก็เป็นสัญลักษณ์สื่อความจงรักภักดีทั้งยังอาจโยงไปถึงสุนัขนำทางในโลกใต้บาดาลที่คนตายทุกคนต้องผ่านลงไป   ส่วนรูปปั้นบุรุษ ก็อาจมีรูปปั้นสัตว์สัญลักษณ์ของอำนาจเช่นสิงโตหมอบอยู่แทบเท้า  สิงโตยังมีนัยสัญลักษณ์ของการฟื้นคืนชีพ ตามความเชื่อที่ว่า ลูกสิงโตเมื่อเกิดใหม่ยังไม่เปิดตาเหมือนยังไม่มีชีวิต มันจะเปิดตาดูโลกเมื่อสามวันผ่านไปเท่านั้น  หรือบางทีก็มีรูปปั้นเทวดาองค์น้อยประดับแทน

ภาพโลงศพหินของเจ้าอาวาสฌ็อง-บาติสต์ เจอแร็ง(Jean-Baptiste Gerin, 1797-1863) ที่สุสานแซ็งร็อค (Saint-Roch), เมืองเกรอนอบล์(Grenoble) ประเทศฝรั่งเศส  ดังที่เห็นในภาพ โลงศพนี้นอกจากมีรูปปั้นเหมือนของเจ้าอาวาสวางนอนเหนือโลงแล้ว ยังมีการสร้างซุ้มหลังคาคลุมเหนือรูปปั้นอีกด้วย  เห็นภาพไม้กางเขนละตินจำหลักนูนลงบนซุ้มหลังคาหิน  โลงหินข้างล่างเป็นแบบเรียบ มีคำจารึกประวัติของเจ้าอาวาสไว้  เจ้าอาวาสคนนี้คงเป็นที่รักเคารพของชาวเมือง เพราะข้างรูปปั้น มีผู้นำแผ่นหินขนาดเล็กที่มีคำ souvenir ที่แปลว่า ความทรงจำ มาตั้งไว้เพื่อแสดงความรำลึกถึง  โลงศพนี้ตั้งอยู่ในสุสานของวัด ในหมู่โลงศพหรือหลุมศพแบบเรียบๆของผู้ตายคนอื่นๆ

ภาพรูปปั้นเหมือนของผู้ตายนอนพนมมือ มีรูปปั้นเล็กแปดรูป รูปปั้นแบบนี้ในบริบทนี้เรียกว่า pleurants [เปลอ-ร็อง] หมายถึงคนร้องไห้  ผู้ทำหน้าที่แบกแคร่ในขณะเดียวกันก็สื่อความเศร้าโศกเสียใจกับการจากไป  ดังในภาพ คนร้องไห้เหล่านี้จะแต่งหรือห่มชุดดำทั้งตัว ดึงผ้าส่วนที่เป็นหมวกลงปิดหน้าปิดตา  ภาพนี้จากพิพิธภัณฑ์ลูฟร์ ( Le Louvre) ที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส รูปปั้นคนร้องไห้ ในขนบตะวันตก มิได้เจาะจงว่าเป็นผู้หญิง (อย่างกรณี นางร้องไห้ในขนบไทย) อาจเป็นนักบวชหรือแม่ชีก็ได้

รูปปั้นนอนทองสัมฤทธิ์ของเจ้าอาวาส เอ-วรารด์ เดอ ฟุยยัว (Évrard de Fouilloy)  เป็นเจ้าอาวาสระหว่างปี ็นเจ้า  ้็1211-1222)  เขาเป็นผู้วางแผ่นศิลาฤกษ์แผ่นแรกของโบสถ์น็อตเตรอดามเมืองอาเมียงส์ ในปี 1222  รูปปั้นสัมฤทธิ์สร้างขึ้นในครึ่งแรกของศตวรรษที่ 13 เป็นทองสัมฤทธิ์จำหลักจากโลหะชิ้นเดียวโดยตลอด  ยังมีรูปปั้นสัมฤทธิ์อีกรูปหนึ่งในโบสถ์เดียวกันนี้ที่เป็นรูปปั้นนอนของ จ๊อฟฟรัว เดอ (Geoffroy d’Eu ผู้เป็นเจ้าอาวาสคนต่อมาระหว่างปี 1223-1236) รูปปั้นทั้งสองเป็นรูปปั้นสัมฤทธิ์สองรูปเท่านั้นที่มีในฝรั่งเศสและที่เป็นพยานหลักฐานของศิลปะการทำรูปปั้นสัมฤทธิ์ในศตวรรษที่ 13  นักประวัติศาสตร์บางคนเชื่อว่า รูปปั้นทั้งสองเป็นรูปปั้นเหมือนจริงๆของเจ้าอาวาสทั้งสองเพราะมีเอกลักษณ์เฉพาะของคนยุคนั้น  โชคดีอนันต์ที่รูปปั้นได้หลุดพ้นจากการถูกทำลายอย่างป่าเถื่อนอันเป็นผลสืบเนื่องมาจากการปฏิวัติฝรั่งเศสในศตวรรษที่18  (รูปปั้นทั้งสองตั้งวางตรงกัน คนละฝั่งบนลำตัวโบสถ์ซ้ายและขวา)

ภาพจากโบสถ์เมืองเซวีญา (Sevilla ในประเทศสเปน) เป็นกลุ่มประติมากรรมที่ประดิษฐานอยู่ในปีกขวาของโบสถ์ เนรมิตขึ้นในศตวรรษที่ 19   รูปปั้นสี่รูปที่อยู่สี่มุม ทำหน้าที่แบกหีบศพของคริสโตเฟอร์ โคลัมบัส (Cristobal Colón  ชื่อสเปนของเขา)   หีบศพบรรจุเพียงส่วนหนึ่งของอัฐิและอังคารของผู้ตายเท่านั้น  ไม่มีรูปปั้นเหมือนของผู้ตายบนโลงศพ  ความสำคัญของกลุ่มประติมากรรมนี้อยู่ที่การเนรมิตรูปปั้นตัวแทนของกษัตริย์ที่จำหลักพร้อมเสื้อครุยยาวแบบเต็มยศพร้อมมงกุฎ และมีตราสัญลักษณ์ของแคว้นประดับบนเสื้อครุย  ทำให้เจาะจงได้ว่า หมายถึงกษัตริย์จากแคว้นสี่แคว้นใหญ่ๆของประเทศสเปนยุคนั้น อันมีแคว้นเล-อน(León), กัสตีญา(Castilla), นาวารา(Navarra) และอารากน(Aragón)    รูปปั้นกษัตริย์ทั้งสี่องค์ทำหน้าที่แบกโลงศพของโคลัมบัสซึ่งเป็นสิ่งที่สามัญชนคิดไม่ถึงว่าเป็นไปได้   รัฐบาลสเปนต้องการฟื้นฟูความทรงจำและสรรเสริญความกล้าหาญ วิสัยทัศน์และคุณงามความดีของโคลัมบัส ผู้ได้เปิดศักราชใหม่ของการเดินเรือที่นำไปสู่การพัฒนานโยบายการเมืองของประเทศต่างๆในยุโรปเพื่อการล่าอาณานิคมในโลกใหม่  ในที่สุดแนะให้ชาวโลกตระหนักถึงความสำคัญของวีรชนของชาติไม่ว่าในแขนงใด คือความเจริญของแผ่นดินและศักดิ์ศรีที่แท้จริงของกษัตริย์ คือการรู้จักถ่อมตน การยอมรับและเชิดชูสรรเสริญคนดีของแผ่นดิน  ยังมีข้อน่าสังเกตอีกว่า การเจาะจงที่ตั้งของประติมากรรมอนุสรณ์ของโคลัมบัสนี้  อยู่ใกล้กับผนังกำแพงของวัดด้านที่มีจิตรกรรมประดับเต็มทั้งกำแพง  เนื้อหาของจิตรกรรมฝาผนังนั้น เล่าตำนานที่แพร่หลายในโลกยุคกลางว่าคริสโตเฟอร์ผู้มีร่างสูงใหญ่กำยำ(ที่ต่อมาเรียกกันว่านักบุญ)เคยแบกพระเยซูองค์น้อยเดินข้ามน้ำจากฝั่งหนึ่งไปยังฝั่งตรงข้าม และรู้สึกว่าพระเยซูองค์น้อยนั้นช่างหนักเสียเหลือเกินจนเขาสุดจะทานได้ ก็พอดีถึงฝั่ง  เมื่อคริสโตเฟอร์พูดว่าเขาเหนื่อยหมดแรงจริงๆ พระเยซูบอกว่าเพราะเขาได้แบก “ผู้ที่แบกโลก”ไว้บนบ่าเขานั่นเอง  นอกจากว่าชื่อนักบุญกับชื่อแรกของโคลัมบัสจะเหมือนกันแล้ว  ยังเหมือนจะโยงนัยยะไปถึงการที่โคลัมบัสได้เป็นผู้ค้นพบเส้นทางใหม่เปิดสู่โลกใหม่  โลกใหม่ที่กษัตริย์ทั้งสี่มีส่วนส่งเสริมและมีส่วนได้ประโยชน์ด้วย (ภาพจากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี) 

          รูปปั้นประดับอีกแบบหนึ่ง เสนอภาพสมจริงของคนตายในโลงศพ เป็นร่างแข็งทื่อ เหมือนโครงกระดูกและ เน้นแผลเหวอะหวะบริเวณท้อง  ตกแต่งด้วยเสื้อผ้าจริง ห่อหุ้มไว้อย่างหลวมๆ หรือมีสัญลักษณ์ที่เจาะจงให้รู้ว่าผู้ตายคือใคร  รูปปั้นแบบนี้รู้จักและเรียกกันตามคำในภาษาฝรั่งเศสว่า transi [ทร็องซี]  โครงกระดูกนั้นอาจมีองค์ประกอบอื่นประดับเพิ่มเข้าไป เพื่อเป็นข้อมูลเจาะจงว่าผู้ตายเป็นใคร  โครงกระดูกตัวแทนผู้ตายจึงไม่เหมือนโครงกระดูกที่ไม่มีอะไรประดับ(skeleton) นอกจากเคียวด้ามยาวหรืออาวุธแบบหนึ่ง และที่ใช้เป็นสัญลักษณ์ของความตาย(นามธรรม)  แต่ไม่ได้หมายถึงผู้ตายคนใดอย่างเฉพาะเจาะจง  รูปปั้นผู้ตายในลักษณะของทร็องซี เป็นที่นิยมกันในยุคเรอแนสซ็องส์โดยเฉพาะในอิตาลี [3]

               การนำเสนอร่างที่เน่าเปื่อยผุพัง ต้องการเน้นให้เห็นกระบวนการเสื่อมสลายและการเปลี่ยนแปลงอย่างช้าๆเมื่อความตายมาสู่  เน้นคำสอนที่ฝังแน่นมาในจิตสำนึกของคนตั้งแต่ยุคกลางที่ว่า Memento mori (จำไว้ว่า วันหนึ่งเจ้าจะตาย) หรือที่ระบุไว้ในคัมภีร์เก่าว่า  จงจำไว้ว่า เจ้าเป็นธุลีและจะกลับคืนสู่ธุลี (Remember that thou art dust, and to dust thou shalt return. Genesis 3:19)  การนำเสนอภาพผู้ตายแบบนี้ ดูเหมือนต้องการจะเน้นหรือโดนใจให้คนรู้สำนึกผิด ให้ทำทุกข์กิริยาแก้ผิดและประพฤติตัวให้ถูกทำนองคลองธรรมตามบัญญัติของศาสนา

ตัวอย่างภาพร่างผู้ตายเมื่อเนื้อหนังมังสาเน่าเปื่อยหลุดหายไปหมดแล้ว  โครงกระดูกร่างผู้ตายแบบนี้เรียกกันด้วยคำในภาษาฝรั่งเศสว่า transi [ทร็องซี]  มีเครื่องแต่งตัวหรือองค์ประกอบที่บอกให้รู้ว่าผู้ตายคือใคร เช่นนี้โครงกระดูกที่เห็นจึงมิใช่โครงกระดูกทั่วไปที่เป็นสัญลักษณ์ของความตายในยุคกลาง 

     ภาพผู้ตายนี้เป็นเจ้าชายตระกูล ออร้องจ์(Orange) ชื่อเรอเน่ เดอ ชาลง (René de Chalon) หลุมศพของเจ้าชายอยู่ที่วัดแซ็งเตเตียนที่เมืองบาร์-เลอ-ดุ๊ก(Saint-Etienne, Bar-le-Duc) ประเทศฝรั่งเศส  เป็นประติมากรรม ฝีมือของลิจิเย ริชีเย (Ligier Richier จำหลักไว้ในปี1547) เจ้าชายสิ้นพระชนม์ในการต่อสู้ที่แซ็งดีซีเย (Saint-Dizier อยู่ที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของฝรั่งเศส) ในปี 1544 เมื่ออายุ 25 ปี   เล่ากันว่าพระองค์เองหรือพระชายาเป็นผู้สั่งให้ริชีเยจำหลักร่างโครงกระดูกขนาดเท่าตัวจริงของพระองค์  ให้มีผิวหนังแห้งๆ ที่ยังติดกระรุ่งกระริ่งอยู่บนบริเวณท้องของโครงกระดูกที่โบ๋กลวง(อวัยวะภายในเน่าสลายหายไปหมดแล้ว)  ให้มือขวาประทับบนหน้าอกด้านซ้าย ในขณะที่มือซ้ายจับหัวใจชูขึ้นสูงในท่าอันสง่างาม  และให้ร่างนี้ยืนอยู่เบื้องหน้าฉากที่ประกอบด้วยสิ่งของที่เป็นเครื่องหมายของทรัพย์สินเงินทองหรือยศถาบันดาศักดิ์ในโลกมนุษย์  หัวใจในมือซ้ายที่ชูขึ้นนั้น ดั้งเดิมเป็นหัวใจจริงของพระองค์ที่แห้งสนิทแล้ว  ประติมากรรมรูปนี้จึงทำขึ้นเพื่อเป็นที่เก็บอัฐิของพระองค์  แต่ในปัจจุบันไม่เห็นหัวใจในมือแล้ว เข้าใจกันว่า หายไปในยุคปฏิวัติฝรั่งเศส 

          ลิจิเย ริชีเย เป็นลูกศิษย์คนหนึ่งของไมเคิลแอนเจลโล  ประติมากรรมร่างผู้ตายนี้ทำจากหินอ่อน ฝีมือทั้งงามทั้งน่าแขยงที่สุดในประวัติประติมากรรมของโลก  จึงเป็นตัวอย่างที่รู้จักแพร่หลายไปทั่วโลก

ภาพโลงศพของจอห์น ฟิตส์ อลัน (John Fitz Alan) ผู้เป็นท่านเอิร์ลคนที่สิบสี่แห่งอรุนเดิล (14^th Earl of Arundel) ผู้ถึงแก่กรรมในปี1435 โลงศพนี้อยู่ในวัดบนพื้นที่ของปราสาทอรุณเดล (Arundel Castle อยู่ในเทศมณฑล West Sussex ประเทศอังกฤษ ปราสาทนี้สร้างขึ้นในปี 1067 เป็นที่พำนักของท่านดยุ๊กแห่งนอรฺฟอล์ก- Duke of Northfolk มาตลอดสี่ร้อยปี)  ดังเห็นในภาพ โลงสองชั้นมีรูปปั้นนอนเหมือนจริงของท่านเอิร์ลแห่งอรุญเดล เหนือโลงหินชั้นบน และมีรูปปั้นโครงกระดูกอยู่ในชั้นล่าง  (ภาพนี้ Lampman เป็นผู้ถ่ายไว้เมื่อวันที่ 16 กันยายน 2009 และลงในวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี)

อนุสาวรีย์แห่งความทรงจำของ ฌ็อง เดอ ซาชี (Jean de Sachy เป็นผู้พิพากษาคนแรกของเมืองอาเมียงส์ เสียชีวิตในปี 1644)  ศิลปินเสนอภาพของความตายในร่างของคนตายที่เนื้อหนังมังสาเน่าเปื่อยไปแล้วเหลือให้เห็นโครงกระดูก มือข้างหนึ่งแตะเคียวด้ามยาว โผล่ให้เห็นจากผ้าห่อศพในลักษณะเหมือนอยู่ในเปล  มีเสาค้ำข้างใต้   วิธีการนำเสนอแบบนี้ อาจทำให้นึกถึงขนบจากยุคเรอแนสซ็องส์ที่นิยมเสนอภาพคนตายในร่างที่เหลือเพียงกระดูก  แต่เพราะมีเคียวประกอบจึงยืนยันว่า ศิลปินมิได้ต้องการเสนอภาพของผู้ตาย แต่เป็นภาพของความตายที่คุ้นเคยกันมาตั้งแต่ยุคกลาง  นั่นคือภาพของความตายที่ถือเคียวด้ามยาว คอยเก็บเกี่ยวดวงวิญญาณคน   เหนือขึ้นไปเป็นแผ่นหินดำที่จารึกประวัติของผู้ตายไว้   เหนือขึ้นไปอีก เป็นกลุ่มรูปปั้น มีพระแม่มารีตรงกลางใต้ประตูโค้งทรงกลม พระแม่อุ้มพระเยซูองค์น้อย  บนพื้นสองข้างพระแม่ มีรูปปั้นอีกสองรูปในท่าคุกเข้าพนมมือ  รูปปั้นทางขวาคือ ฌ็องเดอซาชี ทางซ้ายคือรูปปั้นของภรรยา (มารี เดอ เรอเวอลัวส์ - Marie de Revelois เสียชีวิตในปี 1662) มีนักบุญฌ็องบาติสต์ (Jean-Baptiste ผู้ทำพิธีล้างบาปให้พระเยซู และรู้ว่าพระเยซูไม่มีบาปกำเนิด) ที่ศิลปินเสนอไว้ในร่างของเด็กเลี้ยงแกะ มีแกะเล็กๆตัวหนึ่งจำหลักไว้ข้างๆด้วย  ประติมากรรมประดับหลุมศพนี้  ถือกันว่าเป็นผลงานที่งามที่สุดของนิกอลาส์ บลาเซต์ (Nicolas Blasset  ดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ในหนังสือของ Christine Debrie, Nicolas Blasset - Architecte et sculpteur ordinaire du Roi 1600-1659.) 

        รูปปั้นเหนือหลุมศพอีกแบบหนึ่งเป็นภาพเหมือนของผู้ตายในชีวิตจริงกำลังคุกเข่า สวดมนตร์ (เรียกกันในภาษาฝรั่งเศสว่า orant) หรือเป็นรูปปั้นในท่านอนเอนหลัง น้ำหนักลงที่แขนและศอกข้างหนึ่ง  เหมือนกำลังสวดมนตร์ อ่านหนังสือธรรมะ  คอยการฟื้นคืนชีวิต

กลุ่มประติมากรรมเหนือโลงศพหิน  รูปปั้นผู้ตายอยู่ในท่าคุกเข่าพนมมือ ตรงหน้ามีโต๊ะพร้อมแท่นวางหนังสือ(คือคัมภีร์) เขาพนมมือ ตามองไปบนหน้าหนังสือ เพื่อยืนยันศรัทธาและความเชื่อของเขาต่อคัมภีร์ ต่อคำสอนของศาสนา  รูปปั้นในท่านี้ เป็นลักษณะที่นิยมเมื่อสร้างรูปปั้นของชาวคริสต์ที่นับถือนิกายโปรเตสแตนต์หรือนิกายแองกลิกัน(Anglicanism) ประดับเหนือโลงศพ ยืนยันคติศาสนาของนิกายนี้ว่า เบื้องหน้าความตาย ไม่มีผู้ใดจะช่วยเขาได้ เขาเองเป็นผู้รายงานต่อพระเจ้าโดยตรง(แบบตัวต่อตัว) ในสิ่งที่เขาเคยทำตลอดชีวิตที่ผ่านมา ความดีความชอบ และความผิดพลาดหรือบาปกรรมใดที่ได้ทำไป ผลจากกรรมดีกรรมชั่วของเขาเองที่จะทำให้เขาได้ไปสวรรค์หรือต้องลงนรก  รูปปั้นประกอบในกลุ่มนี้ มีอัศวินขนาบสองข้างผู้ตาย(อัศวินในความหมายของเกียรติศักดิ์บนโลกมนุษย์) ซึ่งยืนยันฐานันดรศักดิ์ของกษัตริย์ ทั้งยังบ่งบอกให้รู้ลัทธิความเชื่อของผู้ตายที่ไม่ใช่แคทอลิก  เพราะตามขนบธรรมเนียมในนิกายแคทอลิก ผู้ตายมีเทวทูต พระแม่มารี รูปพระเยซูบนไม้กางเขนหรือนักบุญคนใดคนหนึ่ง ประดับรอบตัวเขา หรืออาจเป็นภาพจิตรกรรมฉากเหตุการณ์ในชีวิตของพระเยซูและพระแม่มารีที่ประดับบนกำแพงใกล้ๆกันเป็นต้น   องค์ประกอบทั้งหมดนี้ เป็นไปตามคตินิยมแคทอลิกซึ่งจะเน้นเรื่องการพิพากษาสุดท้ายอันเป็นการพิพากษารวมของทุกวิญญาณ ในสภาสวรรค์ที่มีพระแม่มารี เหล่าอัครสาวก เหล่าพระผู้เผยวัจนะในคัมภีร์เก่า เหล่านักบุญ และเหล่าเทวทูตทุกชั้นในสวรรค์ ทั้งหมดมาชุมนุมกันเป็นพยาน  ภาพนี้ถ่ายมาจากพระราชวังสกอน(Scone Palace) ในสก็อตแลนด์ เมื่อวันที่ 14 เดือนกรกฎาคม2009  เวลา 12:09 น.

โลงศพหนึ่งภายในวัดนักบุญจาค็อบ (Sint Jacobskerk) ที่เมืองอ็องต์แวร์เพิน (Antwerpen) ในเบลเยี่ยม  มีรูปปั้นเหมือนของผู้ตายนั่งครึ่งนอนครึ่งบนเบาะนุ่มเหนือโลงศพหิน(ส่วนที่เป็นสีดำๆข้างล่าง)  ผู้ตายในเครื่องแต่งตัวแบบขุนนาง   ที่น่าสนใจคือ การนำเสนอความตายสองลักษณะ  โครงกระดูกหนึ่งอยู่เหนือศีรษะด้านหลังของผู้ตาย ยิ้มอย่างมีชัย  อีกร่างหนึ่งอยู่ด้านซ้าย มือยกขึ้นสูง ชูนาฬิกาทราย  รูปปั้นผู้ตายหันไปในทางนั้น กำลังมองดูทรายในนาฬิกาที่หยุดไหล พร้อมกับชีวิตเขาที่จบลง  ให้สังเกตประติมากรรมโดยรวมที่เหมือนการเนรมิตแท่นบูชาแบบหนึ่งที่ตั้งประชิดติดเข้าไปบนผนังกำแพงวัดกำแพงหนึ่ง  แต่โลงศพนี้ มิได้เป็นแท่นบูชา (ภาพถ่ายของผู้เขียน เมื่อวันที่ 12 เดือนเมษายน 2012 เวลา 11:15 น.)

ภาพโลงศพของพระเจ้าหลุยส์ที่สิบสอง (1462-1515) กับพระราชินีอาน เดอ เบรอ-ตาญ (Anne de Bretagne (1476-1514) เป็นกลุ่มสถาปัตยกรรมและประติมากรรมที่ใหญ่ที่สุดในหมู่โลงศพทั้งหมดของมหาวิหารแซ็งเดอนีส์ นอกจากจำนวนรูปปั้นที่ประดับเหนือและโดยรอบโลงศพหินที่ตั้งอยู่ภายในซุ้มหลังคาสี่เหลี่ยมเปิดทั้งสี่ด้าน ในลักษณะเหมือนอาคารอารเขตหรือประตูชัย  ยังมีประติมากรรมจำหลักนูนรอบฐานทั้งสี่ด้านที่แสดงฉากสงครามที่อิตาลีในยุคของพระเจ้าหลุยส์ที่สิบสอง  รูปปั้นของพระเจ้าหลุยส์ที่สิบสองกับพระราชินี อยู่บนหลังคาซุ้ม  ทั้งสองอยู่ในท่าคุกเข่า พนมมือเบื้องหน้าโต๊ะสวด  รูปปั้นนอนเหนือโลงศพหิน ก็มีสองรูป  ข้างโลงศพและโดยรอบมีรูปปั้นของอัครสาวกสิบสองคน และที่สี่มุมของฐาน รูปปั้นสตรีแทนสัญลักษณ์ของคุณธรรมสำคัญๆที่คริสต์ศาสนายกย่องสี่ประการอันมี ความไม่ประมาท(prudence)  ความยุติธรรม(justice)  พลังอำนาจกายและใจ(force)  และการรู้จักอยู่ในความพอเพียง(tempérance)  สถาปัตยกรรมอนุสรณ์นี้พระเจ้าฟร็องซัวส์ที่หนึ่งเป็นผู้ให้สร้างสรรค์ขึ้นในปี 1516 ผลงานของ กุยโด มัสโซนิ (Guido Mazzoni) และฌ็อง เปร์เรอัล (Jean Perréal)  (ภาพจากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี)

         ในปลายศตวรรษที่ 18 และโดยเฉพาะตั้งแต่ต้นคริตส์ศตวรรษที่ 19 เป็นต้นมา  ศิลปะบาร็อคเบนออกจากการเน้นความเป็นแคทอลิก(นั่นคือยกเลิกองค์ประกอบของพระเยซูหรือพระแม่มารี)  แต่กลับเสนอเป็นกลุ่มประติมากรรม ที่ผู้ตาย(ในร่างเต็มตัวของคนที่ยังมีเนื้อหนังมังสาครบ) อยู่ในอ้อมกอดของ “ ความศรัทธา” (piété หรือ piety) หรือของเทวทูตเป็นต้น  นอกจากนี้ยังอาจมีรูปปั้นอีกหนึ่งรูป มักเป็นรูปปั้นสตรีแทนญาติหรือมิตรสหายในท่าโศกสลดแบบ “นางร้องไห้” อยู่แทบเท้ารูปปั้นของผู้ตาย  เห็นได้ชัดว่า ยุคบาร็อคเน้นการแสดงความโศกเศร้ามากขึ้น รูปปั้นแต่ละรูปสื่อความรู้สึกภายในให้เห็นอย่างชัดเจน  รูปปั้นในยุคกลางหรือยุคก่อนหน้านั้น มิได้นำเสนอความรู้สึกใดๆ ใบหน้าสงบนิ่ง บางทีหลับตาเหมือนหลับไปเท่านั้น

รูปปั้นเหนือหลุมศพ เป็นทองสัมฤทธิ์(สีเขียวๆ) เสนอภาพผู้ตาย คุกเข่ามือยื่นไปข้างหน้า มองขึ้นไปเห็นพระเยซูคริสต์ผู้มาปรากฏตัว เหมือนมาปลอบและรับดวงวิญญาณไป  ภาพจากสวนสุสานแปร์ลาแช้ส (Cimetière du Père-Lachaise) ที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส (ติดตามดูที่ตั้งของหลุมศพคนดังทั้งหลายในสุสานแปร์ลาแช้สได้ที่ www.pere-lachaise.com)

รูปปั้นประดับเหนือหลุมศพของชีโน เดล ดูกา (Cino Del Duca, 1899-1967) เขาเป็น นักธุรกิจเชื้อสายอิตาเลียน ทำงานบุกเบิกเรื่องการพิมพ์และต่อมาเป็นผู้ผลิตภาพยนตร์ มีบทบาทสำคัญในขบวนการต่อต้านการยึดครองของนาซีในฝรั่งเศสในระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง)  เสนอภาพของความตาย(ผู้ตาย)ในอ้อมกอดของ Piété ([ปีเยเต้] ความศรัทธาในศาสนา) ผู้มารับวิญญาณไปสู่สรวงสวรรค์  ภาพจากสวนสุสานแปร์ลาแช้ส (Cimetière du Père-Lachaise) ที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส (ติดตามดูที่ตั้งของหลุมศพคนดังทั้งหลายในสุสานแปร์ลาแช้สได้ที่ www.pere-lachaise.com)

          ศิลปะกอติคได้เปิดศักราชของการหล่อรูปปั้นเป็นทองสัมฤทธิ์  ศิลปินได้เรียนรู้และสืบทอดเทคนิคต่อมา รูปปั้นทองสัมฤทธิ์แพร่หลายออกไป  มีตั้งแต่รูปคน รูปเทวดาขนาดใหญ่ หรือเทวดาองค์เล็กๆ หรือแผ่นทองสัมฤทธิ์ประดับหลุมฝังศพเป็นต้น   รูปปั้นหล่อทองสัมฤทธิ์ที่งดงามลือชื่อมากที่สุดคือรูปปั้นของกษัตริย์และราชินีที่เนรมิตขึ้น(แบบตั้งยืน) เหมือนให้เป็นพยานของเกียรติและศักดิ์ศรีของจักรพรรดิแม็กซีมีเลียนที่หนึ่ง (Maximilian I, 1459-1519)  รูปปั้นทองสัมฤทธิ์มีทั้งหมด 28 รูป  เป็นรูปปั้นเหมือนของบรรพบุรุษ ญาติและพันธมิตรในชีวิตของพระองค์  ตั้งเรียงรายอยู่สองข้างลำตัวของวัดหลวง(Hofkirche) เมืองอิ๊นสบรูค (Innsbruck) ประเทศออสเตรีย  โดยที่ตรงกลางลำตัวของวัดเป็นที่ประดิษฐานของโลงศพหินสุดอลังการของพระเจ้าแม็กซีมีเลียนที่หนึ่ง  เหตุนี้เองที่ทำให้วัดนี้มีสมญานามว่า Schwarzmanderkirche (schwarze Männer) ในความหมายว่า วัดแบบดำๆ  ทั้งนี้เพราะรูปปั้นทองสัมฤทธิ์ทั้งหลายสีดำๆมืดๆ เรียงรายเต็มวัดนั่นเอง 

โลงศพอนุสรณ์แห่งพระเจ้าแม็กซีมีเลียนที่หนึ่ง (เอกสารอื่นระบุว่าในโลงศพนั้นว่างเปล่า) ที่ประดิษฐานอยู่กลางลำตัวของวัดหลวง(ที่เรียกว่าโฮ้ฟเคฉะ-Hofkirche) ที่เมืองอิ๊นสบรูค (Innsbruck) ประเทศออสเตรีย  วัดนี้เป็นวัดกอติคสร้างในรัชสมัยของพระเจ้าแฟร์ดินันด์ที่หนึ่ง (Ferdinand I, 1793-1875) เพื่อเป็นอนุสรณ์แด่แม็กซีมีเลียนที่หนึ่ง สมเด็จปู่ของพระองค์ ผู้เป็นจักรพรรดิแห่งโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ (1459-1519) รอบๆสี่ด้านของโลงหินประดับด้วยแผ่นหินจำหลักนูนยี่สิบสี่แผ่น แสดงเหตุการณ์ในชีวิตของแม็กซีมีเลียน กลุ่มประติมากรรมทั้งหมดพร้อมด้วยโลงหินใช้เวลาสร้างนานถึง 80 ปี  โลงหินเสร็จในปี 1572 และองค์ประกอบที่เหลือรวมรูปปั้นเหมือนจริงของแม็กซีมีเลียนในฉลองพระองค์กษัตริย์ พร้อมมงกุฎ กำลังคุกเข่าและพนมมือสวดมนตร์บนหลังคาเหนือโลงขนาดใหญ่  และรูปปั้นสตรีที่เป็นสัญลักษณ์ของคุณธรรมศาสนาสี่ประการอยู่สี่มุมเหนือโลงหิน และรั้วเหล็กดัดลวดลายดอกไม้ที่นิยมกันในราชสำนัก ล้อมรอบกลุ่มประติมากรรมนี้  ทั้งหมดเสร็จในปี 1584  สองข้างลำตัวของวัดยังประดับด้วยรูปปั้นเหมือนจริงอีก 28 รูป ทำจากทองสัมฤทธิ์ ขนาดสูงระหว่าง 200 ถึง 250 เซนติเมตร  ทั้งหมดคือบรรพบุรุษ ญาติและพันธมิตรในชีวิตของพระองค์  รูปปั้นทองสัมฤทธิ์เหล่านั้นทำขึ้นในระหว่างปี 1502 และ 1555 รวมกันทั้งหมดสร้างภาพแห่งความยิ่งใหญ่เพื่อสรรเสริญเทิดพระเกียรติแม็กซีมีเลียนที่หนึ่ง  (ภาพนี้จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี  ภาพถ่ายของ Daderot เมื่อวันที่19 เดือนมีนาคม ปี 2008)

ตัวอย่างรูปปั้นเหมือนทองสัมฤทธิ์  ของพระราชีนีองค์ต่างๆหรือพระญาติ ที่ตั้งยืนข้างอนุสาวรีย์โลงศพของจักรพรรดิแม็กซีมิเลียนที่หนึ่ง อยู่ในวัดหลวงเมือง อิ๊นสบรูค ประเทศออสเตรีย

ตัวอย่างรูปปั้นเหมือนทองสัมฤทธิ์  ของกษัตริย์องค์ต่างๆ หรือพระญาติ ที่ตั้งยืนข้างอนุสาวรีย์โลงศพของจักรพรรดิแม็กซีมิเลียนที่หนึ่ง อยู่ในวัดหลวงเมือง อิ๊นสบรูค ประเทศออสเตรีย

---

[1] มีอารยธรรมเอตรูเรีย (Etruria)บนคาบสมุทรอิตาลี  ที่เจริญขึ้นก่อนที่ชาวโรมันจะสถาปนากรุงโรม ตั้งถิ่นฐานอยู่ในตะวันตกตอนกลางของคาบสมุทรอิตาลีระหว่างศตวรรษที่ 9 ก่อนคริสตกาลจนถึงราวศตวรรษที่ 1ก่อนคริสต์กาล  ประมาณกันว่าอารยธรรมนี้บรรลุความเจริญสูงสุดในศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสตกาล   มรดกที่เหลือมาจากอารยธรรมนี้คือเมืองสุานขนาดใหญ่ที่พบในเมือง Lazio ในอิตาลี โดยเฉพาะบริเวณสุสานที่เรียกว่า Necropoli della Banditaccia และที่ Tarquinia รวมเป็นพื้นที่ประมาณ 400เฮกตาร์  จากการสำรวจเมืองสุสานดังกล่าว พบว่ามีระบบการจัดตั้งหลุมศพพันๆแห่ง การวางผังสุสาน เหมือนระบบการจัดวางผังเมืองที่มีถนน สี่แยก  เขตที่พักอาศัยโดยรอบ  หลุมศพแบบต่างๆ ที่รวมหลุมศพขนาดใหญ่ตัดสลักเข้าไปในหินผาเลยทีเดียว  อีกจำนวนมากสลักเข้าไปในหินเป็นรูปของกระท่อมหรือบ้าน  เอกลักษณ์พิเศษคือการปกคลุมหลุมศพ(และห้องเก็บศพขนาดใหญ่ๆ) ด้วยดินจนเหมือนเนินเตี้ยเนินหนึ่ง ภายในห้องเก็บศพเหมือนโครงสร้างห้องโถงในอาคารที่อาศัย มีผนังและหลังคาที่ประดับด้วยจิตรกรรมฝาผนังอย่างวิจิตรงดงาม แสดงถึงฝีมือของศิลปินในยุคนั้นว่าอยู่ในระดับสูงทีเดียว  ทั้งยังเผยให้เข้าใจวิถีการครองชีวิต ความตายและความเชื่อในศาสนา พิธีกรรม เทพตำนานของชาวเอตรูเรียโบราณ  ทั้งหมดนี้เป็นหลักฐานเดียวที่เหลือมาจากอารยธรรมเอตรูเรีย ที่ทำให้นักประวัติศาสตร์ จินตนาการได้คร่าวๆว่า สถาปัตยกรรมบ้านเรือนในชีวิตชาวเมืองของอารยธรรมเอตรูเรียเป็นเช่นใด  ชาวเอตรูเรีย(หรือเรียกว่าชาวอีทรัสกัน-Etruscan ในภาษาอังกฤษ) เป็นชาติพันธุ์ใด  มาจากไหน  พูดภาษาที่ไม่ได้อยู่ในกลุ่มภาษาอินโด-ยูโรเปียนเป็นภาษาอะไร จากไหน  ยังมีคำถามอีกจำนวนมากที่ไม่มีคำตอบที่ชัดเจนและแน่นอน  ความรู้ที่มีเกี่ยวกับอารยธรรมเอตรูเรียเพิ่งเริ่มขึ้นในศตววรษที่ 17 และข้อมูลที่เรารู้ในปัจจุบันก็มาจากการศึกษาค้นคว้าสุสาน Tarquinia ในครึ่งแรกของศตวรรษที่ 19 อันเป็นยุคที่มีการค้นพบหลุมศพในสุสาน Tarquinia จำนวนมาก  อารยธรรมเอตรูเรียเป็นอารยธรรมการสถาปนาเมือง ที่เก่าที่สุดในตอนเหนือของทะเลเมดิเตอเรเนียน  เมืองสุสานที่กล่าวมาได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกของยูเนสโกในปี 2004 (เจาะจงอาณาบริเวณที่อยู่ระหว่างกรุงโรมกับเมืองViterbo ในแคว้น Latium ของอิตาลี)   ศึกษาหาข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ www.whc.unesco.org  หรือใส่ข้อความเพื่อค้นหาให้กว้างออกไปด้วยคำ Banditaccia หรือคำ Cerveteri หรือคำ  World Heritage Convention

[2] มหาวิหารแซ็งเดอนีส์ (Basilique Saint-Denis) อยู่ทิศเหนือ นอกเมืองปารีส เป็นที่ประดิษฐานของโลงศพและรูปปั้นประดับโลงศพของกษัตริย์ฝรั่งเศสในราชวงศ์ต่างๆ  ประมาณ 70 ราย นับเป็นแหล่งรวมประติมากรรมสุสานที่สมบูรณ์ที่สุดในยุโรป  เป็นวิหารขนาดใหญ่จากยุคกลาง เป็นอาคารสถาปัตยกรรมที่สำคัญมากทั้งในด้านประวัติศาสตร์และในด้านสถาปัตยศิลป์  พื้นที่ตรงนั้นเดิมเป็นสุสานมาแต่ยุคต้นคริสตกาล  จนถึงยุคนั้นความเชื่อชาวบ้านชาวเมืองยังมิได้มีเอกลักษณ์เจาะจงเป็นคริสต์ศาสนานัก (อีกทั้งลัทธิศาสนาก็ยังอยู่ในระยะแรกเริ่มของการสถาปนา กฎระเบียบ ค่านิยม แก่นแท้ของศาสนา ต้องใช้เวลานานจนถึงยุคปฏิรูปศาสนาในศตวรรษที่ 16 กว่าจะเป็นลัทธิพร้อมกฎบัญญัติต่างๆที่สมบูรณ์ในปัจจุบัน)  เป็นความเชื่อที่ผสมผสานมาจากขนบความคิดของชาวโกล ข้อคิดจากเทพตำนานโรมันและศรัทธาในพระเยซูคริสต์กับอัครสาวกในยุคนั้น 

        เล่ากันว่านักบุญสตรีเจินวีแอฟ (sainte Geneviève ผู้มีชีวิตอยู่ในระหว่างปี 422-502)ได้ซื้อพื้นที่สุสานตรงนั้นในปี 475และมีการสร้างวัดขึ้นขึ้นในศตวรรษที่ 7 หลังจากนั้นก็มีการขยับขยายสร้างใหม่เรื่อยมาโดยเฉพาะเมื่อมีการย้ายอัฐิและอังคารของนักบุญเดอนีส์ ผู้เป็นนักบุญอุปถัมภ์ (the patron saint เชื่อกันว่าเป็นเจ้าอาวาสคนแรกของปารีส ถูกตัดศีรษะสังเวยศาสนาที่เนินเขามงมาร์เตรอะ-Montmatre ในปารีส และร่างของนักบุญก้มลงเก็บศีรษะของเขาแล้วเดินไปจนถึงจุดที่ที่เขาต้องการให้ฝังร่างของเขา ซึ่งเชื่อกันว่าคือพื้นที่ใต้ดินลึกลงไปจากแท่นบูชาเอกของวัดแซ็งเดอนีส์  แต่ไม่มีหลักฐานโบราณคดีใดยืนยันว่าพบอัฐิมนุษย์ )ของประเทศฝรั่งเศส ที่ทำให้มีผู้จาริกแสวงบุญจำนวนมากเดินทางไปคารวะสารีริกธาตุของนักบุญ  ในศตวรรษที่12 เมื่อเจ้าอาวาสชื่อซูเจ (Suger, ราวปี1081-1151) ได้สร้างต่อเติมและบูรณะวัดจนกลายเป็นอาคารสถาปัตยกรรมกอติคแห่งแรกของฝรั่งเศสและของโลก  สถาปัตยกรรมแซ็งเดอนีส์จักเป็นต้นแบบของการพัฒนาและการก่อสร้างวัดอารามวิหารแบบกอติคต่อมาในฝรั่งเศสและในประเทศยุโรปอื่นๆ

[3] โครงกระดูกแบบทร็องซี ไปดูได้ตามวัดใหญ่ๆเช่น วัด Santa Maria Maggiore, Santa Maria in Aracoeli  หรือแม้ที่มหาวิหารซันปิเยโตร กรุงวาติกัน เป็นต้น (San Pietro, Vatican)